با پایان یافتن امتحانات و تعطیلی مدارس و نیز آغاز تعطیلات تابستانی، بحث تکراری پر کردن و یا حتی غنی سازی اوقات فراغت نوجوانان و جوانان، به دغدغه عمومی مدیران نهادهای ذیربط تبدیل شده و شاهد بسیج عمومی غالب این مدیران برای نقش آفرینی های مثبت و موثر در این عرصه ایم.

استانداری، فرمانداری ها، بخشداری ها، آموزش و پرورش، بسیج مستضعفان، تربیت بدنی، سازمان ملی جوانان، سازمان هلال احمر، ارشاد اسلامی، تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، صدا و سیما، سازمان فنی و حرفه ای و سایر موسسات خصوصی در تابستان برای پرکردن اوقات فراغت نوجوانان و جوانان که البته عمدتاً دانش آموز هستند، کمر همت بسته و وارد میدان می شوند، اما ضمن خسته نباشید و خداقوت جانانه به یکایک سیاستگذاران، تصمیم سازان، مدیران، مجریان، مربیان، تدارکاتی ها و همه دست اندرکاران با عنوان و بی عنوان در سراسر کشور و مشخصاً در استان مازندران، باز هم بنا به دلایل ذیل الذکر، باید اذعان کرد که متاسفانه این برنامه ها، ناقص و فاقد قدرت لازم جهت تحقق تام و تمام اهدافی اند که در آغاز هر تابستان روی آنها مانور داده می شود.

1- حرکت دیرهنگام برای برنامه ریزی و تلاش برای تخصیص بودجه و تجمیع امکانات و نفرات

2- تکرار و فقدان برنامه ریزی استمراری و مبتنی بر رشد پایه ای به سبک و سیاق پایه های تحصیلی

3- تعدد متولیان، تکثر نگرشها، پراکنده کاری و تنوع تواناییهای سازمانی و تخصصی هر یک از آنها

4- تغییرات گسترده سالانه متولیان امر و حذف عنصر تجربیات مکتسبه از سالهای قبل و شروع دوباره

5- فقدان مطالعات روز، عدم انطباق با استانداردهای جهانی و لحاظ نکردن نیازهای نو

6- اعلام رسمی عدم پوشش بیش از دوسوم دانش آموزان در استان به بهانه های مختلف

7- فقدان موفقیت بیش از نیمی از افراد تحت پوشش در گذراندن مطلوب همین برنامه ها

8-عدم تقسیم کار و یا تجمیع فعالیتها به منظور همه جانبه شدن برنامه های اردویی

9-عدم مقایسه نتایج مکتسبه استانها و شهرستانها با هم و نتایج هر سال نسبت به سال قبل خود

10-عدم ارزشیابی فعالیتها، عدم جمع بندی اجرائی و یا عدم اصلاح نقائص دریافتی از طریق بازخوردها



اگر چه دلایل متعدد دیگری از جمله اولویت بخشیدن افراطی به برخی از موضوعات برنامه و کم توجهی به برخی دیگر هم هستند که طبعاً با توجه به ضیق حوصله و اوقات مخاطب عام در این مجال نمی گنجند و بایستی در مباحث و محافل تخصصی تر به آنها پرداخت و نیز تفصیل این دلایل نیز به همین خاطر و بلحاظ بحث انگیز بودن یکایک آن در اینجا ذکر نمی شود تا بهانه ای برای تبیین آن در اتاق هم اندیشی و فکری باشد که انشاءالله در آینده دائر خواهد شد.



البته گمان می رود که این تاخیرها و عملکردهای ناقص ریشه در اختلاف مفهومی ما کارشناسان آموزشی با مدیران ذیربط در درک واژه ترکیبی اوقات فراغت دارد که متاسفانه گاهی قابل تامل هم است. چرا که ما پرکردن اوقات فراغت را به مفهوم غنی سازی اوقات برنامه ریزی نشده سالانه در نظام آموزشی دانسته و آن را همراستا با آماده نگهداشتن و اعتلای قابلیت های فکر، اندیشه، ذوق و انگیزه دانش آموز برای ورود مجدد به وادی یادگیریهای درسی در پایه بالاتر آموزشی می پنداریم که طی آن دانش آموز فرصت می یابد تا با شکوفاسازی سایر استعدادهایش، توانایی ذهنی لازم را برای جبران مافات آموزشی کسب کند و این نگرش یقیناً با نگاه سرگرم سازی و یا پرکردن اوقات فراغت آنها تنها به منظور جلوگیری از افسردگی، بی حوصله گی، پرسه زدن در پارکها و خیابانها و مهار انرژی متکثرشان تفاوتی مشهود دارد.

بنابراین دلایل دهگانه فوق موجبات شکل گیری تبعات و مشکلات تاثیرگذار در کاهش بهره وری از این همه تلاشها و تخصیص های بودجه ایست که انصافاً نمی توان نسبت به این همه اتلافها اعم از اتلاف وقت، اتلاف انرژی، اتلاف سرمایه، اتلاف منابع انسانی و غیره بی تفاوت نشست و دیدگاههای خویش را بخاطر تکدرخاطر احتمالی برخی از خوبان و دوستان تبیین نکرد و به خودسانسوری تن در داد.



طبق برآورد حقیر که البته بخشی از آنها را بعنوان کارشناس تلفنی در گفتگوی خبری مورخه 19/3/90 شبکه تبرستان که آقای امیری مدیرکل محترم آموزش و پرورش میهمان برنامه بوده، بیان داشته ام و در این مقاله به طرح تفصیلی همان مباحث که بخاطر ضیق وقت موفق به ارائه آنها نشده بودم، می پردازم:

1-عدم ساماندهی:

مشکل بزرگ مدیریت اوقات فراغت، پراکندگی و تعدد مراکز اقدامی و عدم تشکل ساختاری آن است که متاسفانه بهمین خاطر ما با سازهای جدا، بودجه های جدا، سیاست های جدا، سلیقه های جدا، زمان بندی های جدا، موازی کاری، تداخل کاری، دوباره کاری، پراکنده کاری و در یک کلام مدیریت جزیره ای در یک فضای شبیه به یک مجمع الجزایر مواجه ایم.

2-بی برنامه گی:

مشکل دوم فقدان برنامه جامع و مانع در همین نهادهای متعدد در حول محور مدیریت اوقات فراغت است که متاسفانه موجب عدم هدف گذاری، عدم اولویت بندی، عدم تصمیم گیری، عدم زمان بندی، عدم روش و وحدت رویه، عدم رعایت استانداردها، عدم رعایت مقررات، عدم سازماندهی، عدم هدایت و عدم کنترل و نظارت مدیریتی شده است. نیاز سنجی، ضرورت سنجی، افکارسنجی، موفقیت سنجی، اولویت سنجی، وزن کشی، ابتکار و نوآوری، نیز ذوق شناسی و ذائقه سنجی، بوم گرائی، موقعیت سنجی، مقایسه و اندازه گیری نسبت به دیگر استانها و دیگر کشورها و نسبت به سالهای قبل، همه و همه در برنامه ریزی دقیق ممکن است.

3-ناهماهنگی:

مشکل سوم مشکل عدم ارتباط، عدم تنظیم برنامه ها، عدم اطلاع رسانی، عدم همفکری و عدم انطباق پذیری بین نهادهای ذیربط است که طی آن ما شاهد تحت پوشش قراردادن دانش آموزان مشترک و کاهش آمار درصدی بوده و از طرفی سطوح فعالیتی این نهادها با هم ناهمخوانی مشهود دارند و عملاً در استفاده از نقاط قوت و پوشاندن نقاط ضعف هم ناکامند.

4-تکرویها و اتلاف ها:

مشکل چهارم، مشکل تکروی های همیشگی و عدم تحقق سینرژی و یا همان هم افزائی توانها و نیروها و سرمایه ها و بودجه ها و وقت ها و فکرهاست، طبق دیدگاه گشتالت، ابهت وحدت و کل منسجم همیشه از پراکندگی و رفتار متفرق بهتر است، یعنی ما با بهم پیوستن، بزرگ واحدیم، اما از جدا حرکت کردن، کوچک های متعددیم و طبعاً کارمان دیده نمی شود، چون کار بزرگی بوقوع نپیوسته است.

5-محتواگریزی:

مشکل پنجم مشکل عدم مشاوره، عدم هم فکری، عدم محتواریزی، عدم روند ترمیمی و تکمیلی است و عملاً رقابت جذب و ایجاد جاذبه های شکلی، غفلت از محتوابخشی به برنامه ها را در پی دارد وبرنامه ها و فعالیتهای سطحی در حد سرگرمی و گذران اوقات و حاشیه روی ها جایگزین غنای فکری فعالیتها شده و نهاد های ذیربط به آمار عناوین و نفرات بیشتر از محتوا و مفاد استناد می کنند.

6-نتیجه نگرفتن:

مشکل ششم، مشکل همیشه رفتن اما نتیجه نگرفتن و فاصله همیشگی با مقصد و مقصود برغم این همه تلاش و دویدن است.چرا که ما همیشه از اول یا فازهای ابتدائی شروع می کنیم و هیچوقت هم زمان و بودجه به ما اجازه نمی رهد که به اهداف و مقاصد طراحی شده و پیش بینی شده برسیم.

ای کاش برای همه فعالیتهای آموزشی و پرورشی غیرمدرسه ای برنامه های اوقات فراغت دانش آموزان، رتبه بندی انجام گرفته و افراد با پاس کردن هر دوره در یک تابستان، مجبور به تکرار کسالت آور دوره ها و کلاس ها نبوده و از طرفی سقف پایه ها محدود نمانده و افراد بتوانند همانند دوره های آموزشی، موفق به اخذ مدارک انگیزه آفرین و تحریک آمیز دیپلم، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای بسیاری از رشته های پرورشی و یا آموزشهای غیرمدرسه ای مثل زبان، کامپیوتر و سایر مهارتها و دانشها بشوند.

بهرحال ما امیدواریم که حداقل امسال آخرین سال تکرارها، تشتتها، موازی کاریها و تداخل کاریها باشد و متولیان امر هوشمندانه و متواضعانه به این نتیجه برسند که دوره مدیریت های آزمون و خطا و شروع از نقطه صفر گذشته و ما در عصر ارتباطات و اطلاعات بایستی به کمک نرم افزارها و فضاهای بسیار گسترده مجازی از تجربه های جهانی ، ملی و نیز سالهای گذشته بهره گرفته و برنامه ای را با فاصله زمانی قابل ارزیابی و به کمک نخبگان و فرهیختگان بومی در قالب نشستهای هم اندیشی و اتاق فکر تدوین کرده و نسل آینده را برای داشتن آینده ای تابناک تر در اوج رقابتهای علمی، فناوری، مدیریتی و اجتماعی توانمندتر از خویش سازیم.

صادقعلی رنجبر-عضو هیئت علمی دانشگاه